Farmasötik Toksikoloji Anabilim Dalı
Farmasötik Toksikoloji Anabilim Dalı (Genel Tanım)
"Her madde zehirdir. Zehir olmayan madde yoktur; zehir ile ilacı ayıran dozdur"(Paracelsus,1493-1541)
Toksikoloji fiziksel, biyolojik ve kimyasal ajanların (ilaçlar dahil) canlı organizmalar üzerindeki olumsuz etkilerini inceleyen bilim dalıdır. Bir başka bakış açısıyla toksikoloji, kimyasal maddelerin zararsızlık sınırlarını belirleyen bilim dalı olarak tanımlanabilir.
Toksikologlar ise ilaçlar dahil olmak üzere kimyasal maddelerin advers etkilerinin hücresel, biyokimyasal ve moleküler mekanizmalarını araştırmak, bu etkilerin ortaya çıkma koşullarını belirlemek ve buna bağlı riskleri değerlendirmek üzere eğitim alan bilim insanlarıdır.
Yirminci yüzyılda endüstrileşmedeki hızlı gelişme sonucunda kullanılan kimyasalların sayısı hızla artmıştır. Günümüzde büyük bölümü sentetik olmak üzere 100.000 madde, ilaç, kozmetik, gıda katkısı, pestisit vb. ürünler olarak piyasada bulunmaktadır ve her yıl ortalama 1000 kadar yeni kimyasal madde kullanıma girmektedir. Sonuç olarak insanlar ve diğer canlılar artan sayıda kimyasala maruz kalmaktadırlar. Bu bileşiklerin modern yaşamın bir parçası haline gelmeleri nedeniyle onları kullanmaktan vazgeçmek yerine güvenli kullanımlarının öğrenilmesi daha büyük önem taşımaktadır. Bu bakımdan toksikolojinin birbirini tamamlayan iki önemli aktivitesi vardır:
- Kimyasal maddelerin toksisite verilerini elde etmek,
- Bu verileri kimyasal maddelerin gerek insana gerek çevreye zararlı etkilerini öngörmek üzere kullanmak.
Çevremizde bulunan kimyasalların ve bunların neden olabileceği toksik etkilerin çeşitliliği, toksikolojinin çok geniş bir uğraş alanı olmasına neden olmaktadır. Bu nedenle toksikoloji farklı alt dallara bölünmüştür:
- Tanımlayıcı Toksikoloji: Deney hayvanlarında yapılan toksisite testlerini kullanarak bir kimyasalın toksikokinetiğini ve toksisite profilini ortaya çıkaran toksikoloji dalıdır.
- Klinik Toksikoloji: İnsanlarda görülen zehirlenmelerin tanısı ve tedavisi ile ilgili toksikoloji dalıdır.
- Çevresel Toksikoloji: Çevrede bulunan kimyasal kirleticilerin insan sağlığı üzerinde yaptığı hasarı inceleyen toksikoloji dalıdır.
- Endüstriyel/Mesleki Toksikoloji: İşyerlerinde karşılaşılan kimyasallarla ilgili olarak işçi sağlığının korunması konusunda çalışma yapılan toksikoloji dalıdır.
- Adli Toksikoloji: Bağımlılık yapan maddeler dahil olmak üzere adli tıbbın konusuna giren zehirlenmelerde, zehirlenme etkeninin belirlenerek düzeylerinin analiz edildiği toksikoloji dalıdır.
- Analitik Toksikoloji: Kimyasal maddelerin vücut sıvı ve dokularından analizini konu alan toksikoloji dalıdır.
- Ekotoksikoloji: Çevredeki kimyasallar ile ekosistem (hayvanlar, bitkiler, diğer canlılar v.s.) arasındaki etkileşmeleri zararlı sonuçları yönünden inceleyen toksikoloji dalıdır.
Farmasötik Toksikoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyelerinin Araştırma Alanları
- Toksikolojide hayvan modelleri ve in vitro alternatif modeller
- Mesleki toksikoloji
- Genotoksisite ve gen ekspresyonu
- İlaç ve bitkisel ürünlerin toksisitesi
- Oksidatif stres
- Biyolojik makromoleküllerin (DNA, protein, lipit) oksidasyonu ve toksikolojik sonuçları
- İlaçların biyotransformasyon yolakları ve reaktif ara ürünlerin tanımlanması
- Klinik alanda biyogösterge geliştirilmesi ve uygulanması
- Çevresel toksikoloji ve kimyasallara çevresel maruziyet
- Endokrin bozucu maddelerin (ksenoöstrojen ve fitoöstrojenler) saptanması, etki mekanizmalarının aydınlatılması ve toksikolojik etkilerinin değerlendirilmesi
- Enzim inhibisyonu ve reseptör antagonist etkileri, antikanser ilaç hedefi olarak kullanarak meme kanseri tedavisi için yeni indol türevi ilaçların tasarlanması ve geliştirilmesi
Lisans Dersleri:
FARMASÖTİK TOKSİKOLOJİ I
Farmasötik Toksikoloji teorik dersi Anabilim Dalımız öğretim üyeleri tarafından 7. sömestrede, 2 saat/hafta olarak verilmektedir.
FARMASÖTİK TOKSİKOLOJİ II
Farmasötik Toksikoloji teorik dersi Anabilim Dalımız öğretim üyeleri tarafından 8. sömestrede, 2 saat/hafta olarak verilmektedir.
FARMASÖTİK TOKSİKOLOJİ LABORATUVAR UYGULAMASI
Farmasötik Toksikoloji uygulama dersi Anabilim Dalımız öğretim üye ve yardımcıları tarafından 8. sömestrede, 3X3 saat/hafta olarak verilmektedir.
Farmasötik Toksikoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyeleri
Prof. Dr. Hilmi ORHAN(A. D. Başkanı)
Dr. Öğr. Üy. Sumru SÖZER KARADAĞLI
Arş. Gör. Dr. Ege ARZUK
